Ad Takımı İsim Tamlaması Mıdır? Kafayı Yedim Gibi Ama Ciddi Sorular
Hayat bazen, “Ad takımı isim tamlaması mıdır?” sorusuyla aniden buluşur. Evet, bana da garip geliyor. Gündelik hayatta ne zaman bir cümle kursam, içimde bir ses diyor ki: “Bunu bir dilbilimciyle tartışmalısın.” Hatta bazen, sırf bu soru kafamı kurcaladığı için uyuyamam! İzmir’de genç bir yetişkin olmanın verdiği sorumlulukla (evet, biraz ciddiyet, biraz espri) bu tip meselelerle ilgileniyorum, ama tabii bir yandan da hayatı çok da ciddiye almamaya çalışıyorum.
Hadi biraz daha derine inelim. “Ad takımı isim tamlaması mıdır?” sorusunun cevabına dalmadan önce, biraz günlük hayatımdan kesitler vereyim ki, hem kendimi tanıtayım hem de bu soru ne kadar “normal” bir sorudur, onu görelim.
Sabah Kahvesi, Günün İlk Sorusu: Ad Takımı Ne Kadar Ciddi?
Kahve içiyorum. Evet, kahvemi içerken genelde bir şeyler düşünürüm. Kimileri kahveyi içip sohbet eder, ben ise kahvemi yudumlarken dilbilimsel sorulara dalarım. Bazen dilin kurallarına takıldığımda, aklımda beliren ilk şey şudur: “Ya bu ‘ad takımı’ nedir, gerçekten ‘isim tamlaması’ mı?”
Ad Takımı derken, basitçe, bir adın başka bir adla birleşmesinden bahsediyoruz. Mesela “Okul bahçesi” diyoruz. Biri okul, diğeri bahçe. Bu iki sözcük bir araya gelerek anlamlı bir şey ortaya çıkarıyor. Ama işin içine “isim tamlaması” girince, işin rengi değişiyor. Çünkü dilbilimde bir isim tamlaması, belirli bir yapıyı takip eder. Yani şu demek: Eğer ad takımı bir isim tamlamasıysa, o zaman işler tam anlamıyla karışıyor.
Düşüncelerim:
“Ad takımı isim tamlaması mıdır?” sorusunun cevabı, bana göre, bazen evet, bazen hayır. Bu sorunun cevabı, her an farklı şekillerde çıkabiliyor. Ancak soruyu bir arkadaş ortamında sorsanız, “Ya ne saçma soru ya!” derler ve geçerler.
Ah, Bu Dil Bilgisi, Tamlamalar, Takımlar ve Ben
Bir gün bir arkadaşım, dilbilgisi hakkında bir şeyler konuşurken bana dönüp dedi ki: “Hadi bakalım, sen de bir yazı yaz, ‘Ad takımı isim tamlaması mıdır?’ diye.” Ben de tabii, “Oha! Bunu yazmalı mıyım?” diye düşündüm ama hemen fikrimi değiştirdim. Çünkü içimdeki ‘fazla düşünme’ özelliği hemen devreye girdi: “Yazmazsam, bu soru kafamı kurcalar!” diye düşündüm. Hatta kendi kendime dedim ki:
İç ses: “Bunu yazmazsan, belki dilbilimci olursun. Belki gerçekten dil bilimi okursun. Ama ondan sonra her cümlede ‘tamlamalar’ hakkında konuşur, hayatı zindan edersin!”
Ama tabii, ben de “Hayat kısa, kahve soğur, dilbilim ölüme terk edilir” diyerek yazmaya başladım.
Ad Takımı İsim Tamlaması Mıdır? Pratikte Ne Oluyor?
Bir arkadaşımın, benimle aynı fikirde olmadığını hayal ediyorum. Mesela diyor ki: “Ad takımı isim tamlaması mı? Bence bu ne anlama geliyor bilmiyorum, ama gülünç bir soru.” Bu noktada, kendi kendime cevap veriyorum: “Evet, sana katılıyorum, ama aslında önemli bir soru.”
Beni gerçekten anlamaya çalışan biriyle sohbet ederken, ad takımı ve isim tamlaması arasında tam olarak ne fark olduğunu tartışırken, insanın kafası karışabiliyor. Mesela, “okul bahçesi” ve “kitap rafı” gibi kelimeler, dilbilgisel anlamda farklı şeyler ifade edebilir. Çünkü burada her iki kelimenin arasında bir bağlantı kurulur. Ama bazen de karşımıza çıkan örnekler o kadar karmaşık olabilir ki, “Bunu kim bulduysa, bir daha hiç sormayalım!” diyorsunuz.
İsim Tamlaması Olarak Ad Takımları: Ciddi Olmayalım
Tabii ki ad takımları isim tamlaması olabilirse de, hayat bazen bu kadar ciddiyet gerektirmez. “Ad takımı” derken, bazen bir basketbol takımından ya da bir futbol takımından bahsediyorum. Bir takım oluşturuluyor, her biri bir araya geliyor. Ama işin içine dil bilgisi girdiğinde, ad takımının tamlaması, başka bir boyuta geçiyor.
Bir arkadaşımın dediği gibi: “Ad takımı olursa, isim tamlaması da olur, hem de mükemmel bir tamlama!” Ancak, ben bu kadar ciddi bir yaklaşımı kabul etmiyorum. Bazen ne kadar doğru olursa olsun, hayatta daha fazla espri yapmamız gerektiğini düşünüyorum.
Sonuç: Ad Takımı İsim Tamlaması Mıdır?
Sonuçta, ad takımı isim tamlaması mıdır? sorusu hala yanıtlanmamış olabilir. Çünkü bir tarafta dil bilgisi kuralları var, diğer tarafta hayatın doğal akışı. Bazen ad takımları isim tamlamalarına dönüşebilir, bazen de bazen sadece gündelik hayatta bizim uydurduğumuz komik bir kavram olabilir.
Neyse ki hayat, her şeyi çok ciddiye almak zorunda değiliz. Yani şu an bir ad takımı oluşturuyorum, hem de isim tamlaması olmadan. Ciddi düşünceler, bazen eğlenceli sonuçlar doğurabilir. Haydi, hadi bakalım!